Çocuğunuzun Motor Gelişimini Biliyor musunuz?
Çocuğun motor gelişimi onun kendi başına gerçekleştirdiği
fiziksel gelişimdir. Emzirirken saçınızı çekiştirmesi, biraz daha
büyüdüğünde her şeyi tutmaya çalışması, gördüğü her şeye dokunma isteği,
bir süre sonra bulduğu ve uzanabildiği eşyaları ağzına götürmesi,
sonraları evdeki eşyalarla oynaması, onlara dokunması, yere atması,
fırlatması ve 1 yaş dolaylarında ayak ve bacaklarım da kullanarak
bunlara tekmeler atmaya girişmesi, motor gelişim sürecinin yapısında
olan davranışlardır. Yine bu dönemde çocuk emeklemeye, bir yerlere
tutunarak evin içinde gezmeye ve sonunda yürümeye başlar. Çocuğun motor
gelişimi fiziksel gücünün artışıyla doğru orantılıdır denilebilir.
Çocuğun gücünün artması, kilo alması, boyunun uzaması, kemik ve
kaslarının güçlenmesi, eklemlerindeki hareket yeteneğinin gelişmesi,
motor gelişim sürecinin bir parçasıdır.
Her türlü gelişimde olduğu gibi motor gelişimde de çocuklar arasında
farklılıklar görülebilir. Bu farklılıklar çocuğun cinsiyetinden,
yapısından, kilosundan kaynaklanır. Zayıf bir çocuk erken yürürken, daha
kilolu bir çocuk geç yürüyebilir ya da sakin yapılı bir çocuk evdeki
eşyaları çok fazla kırıp dökmezken, daha hareketli bir çocuk evde
kırılmadık eşya bırakmayabilir. Vurdumduymaz bir çocuk kırdığı bir eşya
karşısında annesinin kaş çatmasına aldırmazken, daha hassas bir çocuk
hemen dudağını büzüp ağlayabilir.
Çocuk motor gelişim sırasında (tutma, sıkma, mıncıklama, atma, vurma,
çekme, elindeki bir eşyayı diğer eline geçirme, uzanma, eldeki bir şeyi
ağza götürme, yere atma vb.) başardığını gördükçe daha da çok başarmak
ister. Herhangi bir eşyayı tutabildiğini fark ettiğinde, bir süre sonra,
daha da başarılı olmak adına, o eşyayı atmayı ve ardından da kırmayı
isteyecektir. Çocuk dokununca tutmak, tutunca kavramak, kavrayınca
çekiştirmek, çekince fırlatmak ister. Çocuk emekleyince sıralamak,
sıralayınca yürümek, yürüyünce tırmanmak, tırmanınca atlamak, zıplamak
ister. Bu süre içerisinde eline geçirdiği bir eşyayı kırması onun için
büyük bir deneyim ve eğlence kaynağı olacaktır. Eşyanın kırılması,
parçalara ayrılması, kırıldığında çıkan ses çocuk için yeni bir
öğrenimdir. Ardından yepyeni keşiflere çıkacaktır. Çocuk sürekli
sınırlarını genişletecek ve genişlettiği sınırlarla asla
yetinmeyecektir. Çocuk giriştiği bu denemelerle aynı zamanda kendi
gücünü de denemekte ve sınamaktadır. Motor gelişimin çocuğa kazandırdığı
deneyimler onun bilişsel gelişimine de zemin hazırlamaktadır.
Ancak çocuğun motor gelişi sırasında yaptıktan anne-baba tarafından
yaramazlık, haylazlık, söz dinlememe olarak algılandığı için, destek
yerine ceza ile sınırlandırılır. Dolayısıyla çocuktan gelen duygusal
mesajlar da anne-baba tarafından doğru okunamaz. Çocuğun "Beni
engellemeyin, kendimi geliştiriyorum" mesajı anne-baba tarafından bir
türlü doğru okunmaz. İşte bu yüzden çocuk gelişim dönemlerinin anne-baba
tarafından iyi bilinmesi gerekir. Bu dönemde çocuğu kısıtlamak ya da
cezalandırmak, örneğin eline vurmak, kızıp bağırmak onun gelişimini
engellemek demektir.
Çocuğun motor gelişimi sırasında hem onu engellememek, hem de kendi
sinirlerinizin bozulmasına izin vermemek için birtakım önlemler
alabilirsiniz. Çocuğunuz her bulduğunu ağzına götürüyorsa, onun
ulaşabildiği yerlerde onun için tehlike oluşturan her eşyayı kaldırın.
Ona yumuşak, ses çıkaran, rengarenk oyuncaklardan alın ve ulaşabildiği
yerlere bunları koyun. Çocuğunuz emekliyor ya da sıralıyorsa, evde
kenarı sivri sehpa ya da ona benzer eşyaları bir süreliğine ortadan
kaldırın. Bırakın evi rahatça keşfetsin. Sizin için değerli ve anısı
olan bütün eşyaları, süsleri, vazoları da bir süreliğine kaldırın.
Böylece hem Çocuğunuzun onları kırma olasılığı olmaz, hem de siz rahat
edersiniz.
Çocuk bu dönemde bütün evi dolaşmak ister. Onu asla kendi odasıyla
sınırlı tutmayın. Evde çocuğun rahatça gezinebileceği pratik bir düzen
kurun. Ancak her şeyi de ortadan yok etmeyin, ev bomboş olmasın, çünkü
çocuğun algılaması gereken şeyler var ve bomboş bir evde çocuğun algı
düzeyi gelişemez.
Bu dönemde çocuk yemeğini kendisi yemek isteyecektir. Bunu asla
engellemeyin, bırakın döke saça yesin, mutfağı buna göre düzenleyin.
Yoksa ilkokul çağına geldiği halde hâlâ siz besliyor olabilirsiniz!
Çocuk etrafı ve üstünü başını kirletiyor ya da çok yavaş yiyor diye onu
engellemeyin, çocuğun bu girişimine saygı duyun ve destek olun. Yine bu
dönemde çocuk, mutfaktaki tencere tavayla oynamaktan büyük keyif
alacaktır. Göreceksiniz ki, birkaç küçük tencereyle merakını
giderecektir. Ona zaman tanıyın.
Duyusal gelişim dönemi çocuğun kendi iç dünyasını tanıma sürecidir.
Motor gelişim sürecinde dış dünyayı algılamaya ve öğrenmeye çaba
gösteren çocuk, duyusal gelişim sürecinde de iç dünyasını algılamaya ve
öğrenmeye çaba gösterecektir. Ancak bu süreç de yine çocuğun dışsal
etken ve faktörleri algılamasıyla gerçekleşecektir. Diyebiliriz ki,
çocuk duyularını yaşam içinde deneyimlemeye başlayacaktır.
Çocuğun içinde bulunduğu her gelişim döneminin olduğu gibi, duyusal
gelişim sürecinin de çocuktan gelen duygusal mesajları doğru okuma
anlamında büyük önemi vardır. Çocuk duyusal gelişim sürecinde, dokunarak
hissetme duyusunu, görerek görme duyusunu, koklayarak koku alma
duyusunu, çeşitli şeylerin tadına bakarak tat alma duyusunu tanıyacak ve
geliştirecektir. Hoşuna gidenleri tekrarlayacak, hoşnut olmadıklarını
bir daha denemeyecektir. Bazen hep aynı şeyleri yapacaktır. Örneğin
eline aldığı bir oyuncağı tekrar ve tekrar yere vuracaktır. Siz ne kadar
bunu engellemeye çalışsanız da o buna direnecek ve belki de sizin
engellemeniz karşısında ağlayacaktır. Giysilere, eşyalara, tabaklara,
bardaklara, perdelere, aynaya, cama dokunmak isteyecek ve bunu
yineleyecektir. Çünkü dokunma duyusu onun için çok önemlidir. Dokunarak
sıcağı soğuğu, serti yumuşağı, metali, tahtayı, kumaşı öğrenecektir. Bu
dönemde sürekli korkutulan çocuk bir süre sonra bu davranışlarından
vazgeçer ve pasifleşir.
Duyusal gelişim döneminde, elindeki zorla alınan çocuk ağlamaya
başladığında duygusal mesajı şudur: "Bunu keşfetmeye ve öğrenmeye
çalışıyorum, neden izin vermiyorsun?" Yoksa ailenin sandığı gibi, çocuk
elindeki alındığı için öfkesinden ağlamaz.
Duyusal gelişim döneminde çocuğun sadece evin içindeki eşya ve
nesnelerle tanışması da yeterli değildir. Çocuğu doğadaki nesnelerle ve
yeni algılamalarla da tanıştırmaksınız. Toprağa dokunmalı, kokusunu
duymalı, karıncalarla tanışıp onları izlemeli, serçeleri, güvercinleri
görmeli, seslerini duymalı, bulutları gözlemek, ağaçlara, yapraklara,
çiçeklere dokunmakdır. Çocuk algılamalarını doğayla tamamlamalı, ev
hayatıyla dışarıdaki hayat arasındaki farklılıktan gözlemlemek ve
deneyimlemekdir. Çocuk bir çiçeğe dokunurken sadece ona dokunmakla
kalmaz, aynı zamanda rengini, biçimini, büyüklüğünü, güzelliğini,
kokusunu, estetiğim de algılar. Çocuğun karıncanın ya da yavru kedinin
ardından koşması, başka canlıları da keşfetmesi, onların varlığım fark
edip, onları öğrenmesi demektir.
Çocuk iç dünyasını duyularıyla keşfeder. Çocuğun dünyasında duyuların
önemi yetişkinlerin tahmin edemeyeceği kadar büyüktür. Hiç
dokunmadığına dokunarak, hiç koklamadığını koklayarak, hiç tatmadığını
tadarak, hiç işitmediğini duyarak o ana kadar bilmediğini öğrenmekte,
duyumsamakta ve kendisini geliştirmektedir. Peki ne için? Çevresini,
dünyasını ve kendisini tanımak için!
Bu yüzden onun duygusal mesajlarım doğru okuyun. Birakın karıncanın
peşinden koşsun, engellemeyin. Bırakın çiçeği! koklasın, yağmura kara
dokunsun, çamura girsin, "Yapma" demeyin. Bırakın duyularıyla iç
dünyasını zenginleştirsin. O y aramazlık yapmıyor, kendisini
geliştiriyor. Mesajları doğru oku-yun ve ona kendisini geliştirmesi için
alan oluşturun, izin verin, Yağmurdan kaçan, soğuktan korkan,
kediye-köpeğe yaklaşamayan, sudan çekinen, çiçeklerin farkında bile
olmayan bir çocuk yetiştirmeyin. Duyularıyla hayata katılan çocuklar
yetiştirmek için onları anlamamız ve engellemememiz gerekiyor. Onlardan
gelen mesajları doğru okumamız gerekiyor. Bu çok önemli!
Çocuk parklarında en çok tanık olduğum olay; küçük bir çocuğun yere
yatarak karıncaları incelemesi ya da karıncaların yuvasını keşfetmeye
çalışmasıdır... ve anne çocuğunu oradan uzaklaştırmak için çekiştirir!
Çocuk karıncaları incelemek içini direnir, anne çocuğu bir an önce eve
götürmek için dil döker ya da zor kullanır.
Çocuk ağlarsa duygusal mesajı şudur: "Ben burada bugüne kadar görmediğim
çok şirin yaratıklar gördüm ve onlara merakla bakıyorum. Niye buna
engel oluyorsun?" Anne ise bu duygusal mesajı şöyle değerlendirebilir:
"Parka her gelişimizde gitmemek için böyle ağlıyor."
Duyusal gelişim döneminde çocuk kendisine zarar verebilecek
girişimlerde de bulunabilir. Aleve dokunmak, kızgın ütüye değmek gibi,
canını yakabilecek davranışlar gösterebilir. Bu dönemde anne-babanın
çocuğu yakından izlemesi, evde çocuk için tehlike oluşturabilecek
faktörler için önlem alması gerekir. Örneğin bu dönemde elektrik fişleri
ve prizleri çocuğun dikkatini i çok çeker. Gereken önlemler
alınmalıdır. Çocuk herhangi biri şey için inat ediyorsa, çocuğun dikkati
onun sevdiği başka biri şeye rahatlıkla çekilebilir. Çocukla merakları
konusunda ihtiyacı olan deneyimleme ve duyumsamayı ona sağlamak, destek
olmak gerekir.
Kaynak : Ailem.gen.tr
